نازایی هنگامی اتفاق می‌افتد که یک زوج بعد از اقدام به بارداری منظم، بدون استفاده از روش‌های جلوگیری، قادر به باروری نباشند. این مشکل ممکن است به این علت که یکی از زوجین نازاست یا اینکه زن قادر نیست جنین را تا اتمام بارداری حمل کند و سقط اتفاق بیفتد. سقط، رایج ترین مشکل در بارداری می باشد که تقریبا ۱۵% بارداری های بالینی تشخیص داده شده را در برمی گیرد. سقط مکرر Recurrent Pregnancy Loss) RPL) به ۳ یا بیشتر بارداری های بالینی از دست رفته قبل از هفته ی ۲۰ حاملگی پس از قاعدگی در انسان اطلاق می شود. طبق این تعریف سقط مکرر در ۲-۱%کل بارداری ها در سراسر جهان رخ می دهد و به لحاظ سبب شناسی شامل دو دسته ی علت های مردانه و علت های زنانه می باشد. علت های مردانه شامل مواردی می شوند که نقص در فاکتور های مربوط به مرد می باشد که شامل فاکتور های ژنتیکی و نقایص کروموزومی پدری، سن پدر، وضعیت بلوغ اسپرم از لحاظ ساختار کروماتینی، آنتی بادی های ضد اسپرم و شرایط ژنی در هسته ی اسپرم می باشد. علت های زنانه شامل نقایص آناتومیک رحمی، عفونت های آندومتر، سندرم تخمدان پلی کیستیک، دیابت ملیتوس تیپ ۲، بیماری تیروئید، ترومبوفیلی، علل ایمونولوژیک، فاکتور های ژنتیکی، مصرف الکل، کافئین، سیگار و استرس نیز می باشند. همه ی عوامل مذکور تقریبا نیمی از دلایل سقط مکرر را شامل می شوند و متاسفانه هنوز نیمی از موارد بروز سقط مکرر با اتیولوژی ناشناخته در بیمارانی که مبتلا به سقط مکرر می باشند شناخته نشده است،به این گروه، بیماران مبتلا به سقط مکرر ایدیوپاتیک یا سقط مکرر غیر قابل توضیح گفته می شود. برای هر کدام از موارد ذکر شده به عنوان دلایل سقط جنین، روش‌های درمانی مشخصی وجود دارد. نکته مهم در پیشگیری از سقط و ناباروری، مراجعه به موقع به پزشک خواهد بود. انجام چکاپ کامل و اطمینان از سلامت کامل بانوان، قبل از اقدام به بارداری از نکات مهم و غیرقابل چشم پوشی خواهد بود. به عنوان مثال در صورتی که دو یا چند سقط مکرر داشته باشید، پزشک ممکن است از شما بخواهد که آزمایش ژنتیک انجام بدهید تا وضعیت کروموزوم‌ها و ژن‌های شما و همسرتان را بررسی کند و بتواند ناهنجاری‌های کروموزومی ممکن را پیش از اقدام برای بارداری برطرف کند. همچنین، در صورت سقط در ماه‌های ابتدای بارداری با توجه به این که احتمال باروری کم است، بیمار باید تحت نظر پزشک متخصص باشد و تا زمان به ثبات رسیدن هورمون‌ها طبق دستورات پزشک خود عمل کند. سبک زندگی سالم برای زوجین، یک گام مهم برای رسیدن به هدف مشترک، یعنی داشتن کودک سالم است. رژیم غذایی خوب، ورزش منظم، ترک عادات نامطلوب، نظم خواب و آرامش روحی و معنوی به زوجین کمک خواهد کرد تا آمادگی داشتن دوره های بارداری خوب، فرزندانی سالم و زندگی گرم و شیرین را کسب کنند. درمان مشکلات باروری در زنان معمولا به علت، سن، مدت زمان ناباروری و سبک زندگی شخصی آنان بستگی دارد. اصولا ناباروری یک اختلال پیچیده است و درمان آن نیز زمان بر و هزینه‌بر است. اگرچه برخی از بانوان برای بازیابی قدرت باروری خود فقط به یک یا دو روش درمانی احتیاج دارند اما ممکن است در بعضی به چندین نوع درمان مختلف نیاز باشد. معمولا انواع درمان مشکلات باروری در زنان شامل درمان دارویی، جراحی یا نهایتا لقاح مصنوعی یا آزمایشگاهی است. درصورتی‌که درمان‌های رایج پاسخگو نباشند نهایتا یکی از روش‌های زیر پیشنهاد می شود: • تلقیح داخل رحمی(IUI) در طی این روش به‌صورت دستی میلیون‌ها اسپرم سالم نزدیک به زمان تخمک‌گذاری در داخل رحم قرار می‌گیرند. • فناوری لقاح آزمایشگاهی (IVF) این روش نوین موثرترین فناوری کمک باروری است و در طی آن تخمک‌های بالغ زن برداشت شده و در ظرف آزمایشگاهی با اسپرم مرد لقاح داده می‌شوند و سپس به‌صورت دستی در رحم قرار می‌گیرند تا با کاشت مناسب جنین تشکیل شود. در کشور ما نیز درمان ناباروری همپای علم روز جهان نسبت به دهه های گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است و دسترسی به خدمات درمان ناباروری از طریق مراکز تخصصی درمان ناباروری از جمله مرکز پزشکی شمس شرق نیشابور میسر شده است. مراکز درمان ناباروری با امکانات و روش های پیشرفته درمان ناباروری وجود دارند و زوجین نابارور می توانند از خدمات درمانی ناباروری با پوشش بیمه ای استفاده نمایند. دکتر مهدیه مودی متخصص ژنتیک پزشکی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی نیشابور
میهن سلامت مجله پزشکی و سلامت میهن سلامت
