بررسی روانشناسی عید نوروز

نوروز هم یکی از اون آیین‌هاییه که با جمع کردن آدم‌ها طبق یکسری آیین و رسوم، این حس تعلق رو تقویت می‌کنه،مخصوصاً تو شرایط سخت مثل بحران‌های اجتماعی یا اقتصادی.‏آیین‌ها و کاهش استرس؛

زندگی پر از موقعیت های غیرقابل پیش‌بینیه و این تغییرات،میتونن اضطراب ایجاد کنن. لازاروس و فولکمن یه نظریه معروف دارن که میگه وقتی آدم‌ها حس کنن یه موقعیت رو نمی‌تونن کنترل کنن،سطح استرسشون بالا میره. آیین‌ها،چون یه نظم مشخص دارن، باعث میشن حس کنیم که یه چیزایی ‏توی زندگی ثابته و همین،استرسمون رو کمتر می‌کنه.مثلاً خونه‌تکونی،با اینکه خودش کار سختیه،ولی یه جورایی حس کنترل به آدم میده.از دید روانشناسی تحلیلی هم عرض کنم که یونگ اعتقاد داشت که آیین‌ها و نمادها، ریشه در ناخودآگاه جمعی دارن.از این زاویه،نوروز فقط یه جشن نیست،بلکه یه دوره‌ی گذار ‏(Rite of Passage) محسوب میشه، یعنی یه مرحله از زندگی رو می‌بندیم و وارد یه مرحله‌ جدید می‌شیم. مثلاً پریدن از روی آتیش تو چهارشنبه‌سوری، نماد پشت سر گذاشتن سختی‌ها و شروع یه دوره‌ی تازه‌ست!

و در ادامه بریم سراغ ابعاد نوروز:

خانه‌تکونی:فقط تمیزکاری نیست،یه جور پاکسازی ذهنیه؛ وقتی خونه ‏بهم ریخته باشه،ذهن آدمم شلوغ میشه.مطالعات نشون داده که فضاهای نامرتب،سطح کورتیزول (هورمون استرس)رو بالا می‌برن و محیط‌های مرتب،به کاهش اضطراب کمک می‌کنن (مثلا مقاله Saxbe & Repetti, 2010).به همین دلیله که خیلی‌ها بعد از خونه‌تکونی یه حس سبکی و آرامش دارن،حتی اگه خودشونم ندونن چرا ‏سفره‌ی هفت‌سین: به نوعی، خوددرمانی از طریق نمادها. این سفره پر از نمادهاییه که از نظر روانشناختی تأثیر مثبت دارن.هر کدوم از سین‌ها، یه مفهوم عمیق دارن که ناخودآگاه ذهن آدمو درگیر امید و رشد می‌کنه.مثلا:
سبزه:نماد رشد و زندگی،که حس پویایی ایجاد میکنه.
سنجد:عشق،که روی احساسات مثبت ‏اثر میذاره.
در مجموع شواهد پژوهشی نشون داده که داشتن اشیای نمادین با معانی مثبت،می‌تونه روی احساسات و تصمیم‌گیری‌های ما تأثیر بذاره.

چهارشنبه‌سوری؛ تخلیه‌ی هیجانی و رهایی از گذشته
پریدن از روی آتیش،در فرهنگ ما همیشه یه جور نماد تطهیر و حرکت به سمت نور و تغییرات مثبت بوده.‏از لحاظ علمی هم فعالیت‌هایی مثل آتش‌بازی،باعث ترشح آدرنالین میشن و یه جور تخلیه‌ی هیجانی اتفاق میفته. به همین دلیله که بعد از چهارشنبه‌سوری،خیلیا احساس سبکی و شادابی دارن.

دید و بازدیدهای نوروزی
تقویت پیوندهای اجتماعی یا یک بعد از ظهر سگی؟ ارتباط اجتماعی،عامل مهم توی سلامت روانه ‏اینجا هم تحقیقات نشون داده که افرادی که روابط اجتماعی قوی‌تری دارن،کمتر دچار افسردگی و اضطراب میشن.نوروز،فرصت خوبیه که این روابط تقویت بشه،ولی خب،برای بعضیا که اضطراب اجتماعی دارن یا توی اقوام روابط پرتنش دارن این یه چالش جدیه.در این مواقع،مهمه که آدم حد و مرزای خودش رو بشناسه و ‏و الکی هم خودشو تو موقعیت‌های استرس‌زا قرار نده.

سیزده‌بدر؛ طبیعت‌درمانی ایرانی‌ها
رفتن به دل طبیعت،یکی از بهترین کاراییه که آدم می‌تونه برای آرامش ذهن انجام بده. بودن در طبیعت،سطح کورتیزول رو کاهش میده و باعث افزایش احساس خوش‌بینی میشه.البته که هر چیز اصول خودش رو‌داره.منظور از ‏طبیعت درمانی سیزده بدر،بودن در طبیعت آروم و بی اعصاب خردی و‌همراه با احترام به طبیعته.

چالش‌های روانی نوروز و راهکارهای مقابله
افسردگی بعد از تعطیلات
بعضیا بعد نوروز،یه حس بی‌حوصلگی و غم دارن.این یه پدیده‌ی شناخته‌شده‌ست که بهش میگن “افسردگی بعد از تعطیلات” (Post-Holiday Blues)‏دلیلش اینه که آدم یه مدت توی هیجان و شلوغی بوده،بعد یهو همه‌چی برمی‌گرده به روال عادی.راهکارش اینه که آدم بعد از نوروز،یه سری برنامه‌های کوچیک برای خودش بذاره تا این افت انرژی رو مدیریت کنه.

فشارهای اجتماعی و مقایسه‌های خانوادگی
یکی از استرس‌های نوروز برای بعضیا،بحث‌های تکراری ‏مثل”کی ازدواج می‌کنی؟”، “شغلت چیه؟درآمدت خوبه؟”، “دفاعت کیه؟” و این چیزاست.این نوع مقایسه‌ها،باعث ایجاد حس ناکافی بودن میشن.بهترین واکنش اینه که یا با شوخی/جدی مسیر حرفو عوض کرد،یا اگر لازمه،مرز مشخص کنیم و مشخصا صحبت های این چنینی رو‌ تموم کنیم.