میهن سلامت مجله پزشکی و سلامت میهن سلامت
نوشته های مشابه
به گزارش وبدا، سبک زندگی امروزی افراد در جوامع به دلیل افزایش استفاده از تجهیزات دارای صفحه نمایش نظیر رایانه و گوشی تلفن همراه، با ایجاد چالش هایی برای سلامت چشم و افزایش موارد استفاده از قطره های چشمی همراه بوده است که خوب است بدانیم هرگونه تغییر در شرایط نگهداری، یا استفاده نادرست پس از باز شدن دارو، می‌تواند ایمنی آن را به طور جدی کاهش دهد.
دکتر «مجتبی شفیعی خانی»، عضو هیأت علمی گروه داروسازی بالینی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به ضرورت آگاهی عمومی مصرف کنندگان دارو از نحوه صحیح استفاده و نگهداری دارو، به ویژه داروهای چشمی، نکاتی در این زمینه مطرح کرد.
کاهش اثربخشی مواد نگهدارنده دارو در گذر زمان
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در فرمولاسیون قطره‌های چنددوزی، از مواد نگهدارنده (preservatives) مانند «بنزالکونیوم کلراید» (BAK)، «پلی‌کواترنیوم» یک یا «سوربیک اسید» استفاده می‌شود که این ترکیبات در غلظت‌های مشخص، رشد میکروارگانیسم‌ها را مهار می‌کند؛ اما این اثر محافظتی محدود است و با گذشت زمان یا تماس مکرر با محیط، کاهش می‌یابد.
دکتر شفیعی خانی ادامه داد: از دید علمی، پس از باز شدن درپوش بطری، ترکیب نگهدارنده به‌مرور در اثر اکسیداسیون، جذب شدن به دیواره داخلی ظرف یا خنثی‌سازی در اثر آلودگی خارجی، اثر خود را از دست می‌دهد؛ همچنین وجود «سورفکتانت» در قطره های چشمی می تواند منجر به ته‌نشینی ماده مؤثره شود که بر یکنواختی دوز دریافتی تأثیر می‌گذارد و همین امر اهمیت توجه به بازه زمانی صحیح مصرف را ضروری می سازد.
آیا بازه زمانی 28 روزه در مورد همه قطره های چشمی معتبر است؟ او با بیان اینکه بیشتر منابع دارویی معتبر، مدت استفاده ایمن از قطره‌های چنددوزی را حداکثر ۲۸ روز پس از نخستین مرتبه باز شدن توصیه می‌کنند، توضیح داد: در صورت اینکه شرکت سازنده مدت زمان خاصی را در بروشور ذکر کرده باشد، زمان یاد شده مرجع صحیح تری برای مصرف کنندگان محسوب می شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز افزود: در موارد خاص مانند قطره‌های حاوی «کورتیکواستروئیدها» یا «آنتی‌بیوتیک‌ها»، توصیه می‌شود این مدت حتی کوتاه‌تر باشد و در حدود 21 روز باشد، به‌ویژه اگر دارو در یخچال نگهداری نشود.
نحوه مصرف قطره های چشمی تک دوزی دکتر شفیعی خانی در ادامه به قطره‌های بدون نگهدارنده (preservative-free)اشاره کرد که اغلب به‌صورت تک‌دوزی (single-dose vials) در بازار موجود است و گفت: این گروه از قطره ها باید حداکثر طی چند ساعت پس از باز شدن مصرف شده و باقی‌مانده آن بلافاصله دور ریخته شود؛ زیرا هیچ عامل مهارکننده رشد میکروبی در ترکیبات این قطره ها وجود ندارد.
او در مورد خطرات بالقوه استفاده از قطره‌های تاریخ‌گذشته یا آلوده هشدار داد که می تواند مشکلاتی مانند بروز کراتیت‌های باکتریایی یا قارچی، التهاب ملتحمه، کدورت قرنیه و در موارد شدید، کاهش بینایی دائمی را به همراه داشته باشد. از منظر بررسی نحوه اثرگذاری دارو نیز، ناپایداری ترکیبات مؤثر در قطره‌های چشمی، می‌تواند باعث کاهش اثر درمانی یا تحریک چشم شود.
اهمیت توجه به توصیه های تخصصی هنگام خرید دارو این عضو هیأت علمی گروه داروسازی بالینی مدت‌زمان مجاز مصرف قطره چشم پس از باز شدن را تابعی از فرمولاسیون دارو، حضور نگهدارنده، شرایط نگهداری و تماس‌های مکرر با محیط خارجی دانست و اضافه کرد: محدود کردن مصرف به ۲۸ روز پس از نخستین زمان مصرف، نه‌تنها یک توصیه ایمنی، بلکه یک استاندارد بالینی بر پایه شواهد است که باید در آموزش تکنسین‌ها و تحویل دارو به بیماران، مورد تأکید قرار گیرد.
او یادآور شد: چشم عضو بازیابی‌ناپذیری است و یک خطای ساده در مصرف داروهای مرتبط با این عضو بدن می‌تواند آسیب برگشت‌ناپذیری ایجاد کند.
